Daylighting: een donker huis lichter maken
We merken het allemaal wel, zonlicht is enorm belangrijk voor hoe we ons voelen. In een vorig artikel sprak ik reeds over Human Centric Light en hoe licht je humeur kan beïnvloeden. Bij het inrichten van je woning of werkomgeving is het dan ook belangrijk om rekening te houden met het natuurlijk ritme van de zon. Daylighting is het plaatsen van ramen, dakkoepels, openingen en reflecterende oppervlaktes op zo’n manier dat de binnenruimtes op een doeltreffende manier gebruik kunnen maken van het zonlicht, zowel direct als indirect. Dit heeft een effect op de lichtinval, op je visuele comfort maar zal ook een positief effect hebben op je energieverbruik.
Passieve daylighting systemen
Passive daylighting maakt gebruik van statische, niet bewegende systemen. Vensters en koepels vallen hieronder, maar ook solartubes, lichtdoorlatende materialen en light shelves (horizontale schappen, geplaatst boven een raam, die het licht naar binnen reflecteren) zijn manieren om op een passieve manier daglicht in het gebouw te trekken. Ook zonwerende systemen kunnen onderdeel uitmaken van een passief daylighting systeem.
Een ander belangrijk onderdeel is de oriëntatie van je woning. Je kan dit zelf doen door te bekijken hoe het licht binnenvalt in het gebouw. Daarna kijk je of de functies per ruimte optimaal gebruik maken van het daglicht dat binnenvalt. Een garage of berging heeft bijvoorbeeld geen natuurlijk daglicht nodig, in een kantoor is het dan weer fijn dat je veel daglicht hebt en zicht op hoe het zonlicht zich beweegt doorheen de dag. Afhankelijk van je analyse kan je zo je functies optimaal gaan positioneren doorheen je woning of kantoor.
Daarnaast spelen ook reflecterende oppervlaktes een rol. Dit kunnen spiegels zijn, maar het moet niet zo voor de hand liggend zijn. Verf en andere materialen kunnen een glanzende(re) afwerking hebben, waardoor het licht doorheen de ruimtes wordt geduwd. Ook het gebruik van lichte tinten en materialen helpt hierbij.
Daglichtbuis
Wil je daglicht naar een donker kamer trekken, dan is een daglichtbuis een optie. Dit is een koepel verbonden aan een buis in reflecterend materiaal. De kleine koepel op het dak vangt zoveel mogelijk licht op in de buis, dat dan via de reflectoren naar de juiste kamer wordt gestuurd. Afhankelijk van het gekozen systeem kan je zelfs licht naar je kelder brengen. Ook ventilatie toevoegen is een optie.
Naast reflecterende buizen bestaan er ook systemen waarbij het licht wordt gestuurd via glasvezel of prisma’s.
Actieve daylighting systemen
Bij actieve systemen wordt gebruik gemaakt van mechanische onderdelen die het zonlicht opvangen. Deze volgen de zon en kunnen zo de efficiëntie van de lichtopvang verhogen. Er bestaan twee systemen: open loop en gesloten loop zonnevolgsystemen.
Gesloten loop
Gesloten loop systemen volgen de zon door te vertrouwen op een set lenzen of sensoren met een beperkt gezichtsveld, gericht op de zon, en worden te allen tijde volledig verlicht door zonlicht. Naarmate de zon beweegt, begint ze een of meer sensoren in de schaduw te stellen. Wanneer het systeem dit detecteert zal het het toestel terug in een positie te brengen waarin alle sensoren opnieuw gelijkelijk verlicht zijn.
Open loop
Open loop systemen volgen de zon zonder deze fysiek te volgen via sensoren (hoewel sensoren kunnen worden gebruikt voor kalibratie). Deze systemen volgen gewoonlijk de zon op basis van een wiskundige formule. Deze formule is meestal een voorgeprogrammeerde zonnepadkaart, waarin gedetailleerd is aangegeven waar de zon op een bepaalde breedtegraad en op een bepaalde datum en tijd voor elke dag zal staan.
Dankzij timers kan gericht worden gekozen wanneer er wel of niet licht binnenvalt. Dit kan bijvoorbeeld een meerwaarde zijn bij een kantoorinrichting.
OOK Architects
Zelf aan de slag gaan
Hoe kan je zelf meer daglicht binnenkrijgen in je woning? Alles hangt uiteraard af van je budget en de mate waarin je wilt renoveren, maar ik zet alvast een aantal opties op een rijtje.
Optimaliseer de indeling van je woning. Bekijk in welke ruimtes je veel licht nodig hebt en waar je niet zozeer nood hebt aan (veel) natuurlijk licht. Ik help je graag bij het op punt zetten van jouw woning.
Gebruik transparante materialen. Een glazen deur of tussenmuur bijvoorbeeld kan helpen om licht naar centraal gelegen kamers te sturen. En dit moet niet per se helder glas zijn. Er zijn andere opties mogelijk. Een goed-geplaatste claustra kan je interieur naar een hoger niveau tillen.
Ga voor lichte materialen en kleuren die het licht reflecteren. Ook meer glanzende oppervlakten helpen hierbij en kunnen het licht dieper in je woning trekken.
Een raam verbreden is technisch al moeilijker. Soms is het al een goede oplossing om een hoog raam te verlagen zodat het tot de grond komt.
Dakvensters zijn veel gebruikte oplossingen om meer licht in de zolderruimtes te krijgen.
Heb je de mogelijkheid om een koepel of lichtstraat te plaatsen? Dan is dit zeker te overwegen. Een koepel heeft zo’n 30 à 50% meer lichtopbrengst dan een venster met dezelfde oppervlakte. Heb je schrik voor oververhitting? Investeer dan ook in een goede zonwering (liefst buiten, anders binnen) of kies een hittebestendige koepel.
Heb je ruimtes waar je totaal geen daglicht binnenkrijgt? Bekijk dan of je een lichttunnel kan plaatsen. Deze worden in het dak geplaatst, maar er zijn ook systemen die via de gevel werken.
Ga je voor een grotere verbouwing? Dan is een vide misschien wel een optie. Een vide is een open ruimte van twee of meer verdiepingen waarmee je licht binnenbrengen via ramen in je muren of dak. Zo krijgen de kamers die met de vide verbonden zijn extra daglicht binnen. En ook een patio of open binnentuin kan licht tot in het midden van je woning trekken. Extra bonus hierbij: meer groen én ze zorgen voor natuurlijke ventilatie.